2.1. Üretimlerin maliyetlerini belirlemek: Üretilecek olan mal veya hizmetlerin maliyetini hesaplayarak, üretilen mal veya
hizmetin toplam maliyet ve birim maliyet değerlerini belli eder. Belli olan bu değerlerle piyasa koşullarına ve işletmenin
kriterlerine göre mal veya hizmetin satoş değeri belirlenir.
2.2. Kontrol aracı olmak: İşletmelerin yaptığı giderleri, bir yandan türleri diğer yandan bu giderlerin ortay çıktığı işletme
bölümleri açısından inceleyerek, bunların önceden öngörülen standartlar ile karşılaştırılması yolu ile giderleri kontrol altında
tutma imkanları sağlar. İşletme yönwticilerine yol gösterici olur.
2.3. Planlamaya yardımcı olmak: İşletme ile ilgili olarak alınacak kararlarda çeşitli seçenekler arasında seçim
yapılabilmesi için her seçeneğin işletme karlılığı üzerindeki etkisinin araştırılması gerekir. Bu araştırma ise maliyet
muhasebesinden alınacak bilgilere dayanılarak gerçekleştirilebilir.
3. Maliyet muhasebesinde kullanılan kavramlar:
Maliyet: İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde edilmesi için katlandığı her türlü
faktörlerin para olarak ifade edildiği toplam değere maliyet denir
Varlık: Bir İşletmenin sahip olduğu paralar, mallar, binalar, demirbaşlar, makinalar, taşıtlar v.b. ekonomik değerlerdir.
Harcama: Herhangi bir amaçla işletme tarfından ödenen paranın, transfer edilen varlığın, katlanılan borcun parasal
ifadesidir.
Gelir: Tacir veya işletmelerin faaliyetlerinden dolayı elde ettiği hasılat.
Gider: Dönem hasılatının (gelirinin) elde edilmesi amacıyla faaliyetlerini devam ettirebilmek için yaptığı,
kullanılmış veya tüketilmiş harcamalardır.
Hasılat: Belli bir dönemde satılan mal veya hizmetlerin karşılığında toplanan gelirlerin tümü.
Kar: Bir faaliyetin gerçekleşmesi sonucunda elde edilen gelir ile faaliyet için yapılan giderler arasındaki fark.
Zarar: İşletmelerin faaliyetleri döneminde, giderlerinin toplamı gelirlerinin toplamını aşması sonucunda ortaya çıkan
fark tutarı.
4. Maliyet Muhasebesi Sistemleri: Maliyet muhasebesi sistemlerinde, üretimle ilgili işlemlerin kayıtlanması, sınıflanması, gruplanması, dağıtılması ve yorumlanması eylemleri, söz konusu sistemi etkileyen pek çok faktörün etkisine bağlı olarak işletmeden işletmeye farklılıklar gösterir. Oluşturulacak maliyet muhasebesi sistemini etkileyen faktörlere örnek olarak, içinde bulunulan işletmenin büyüklüğü, örgüt yapısı, mamullerinin cinsi, kullanılan üretim tekniği ve yöneticilerinin gereksinim duydukları bilgilerin niteliği verilebilir. Değişik açılardan farklı sınıflandırmaları yapılan maliyet muhasebesi sistemlerini; kullanılan maliyet verilerinin fiili olup olmaması, mamul maliyetinin hesaplanmasında, maliyet unsurlarının tümünü temel alıp alınmaması ve üretim eylemlerinin niteliğine göre olmak üzere başlıca üç ana başlık altında sınıflandırabiliriz.
Sistem olarak temel ayırımın gerçekte, üretim eylemlerinin niteliğine göre yapılan ayırım olan sipariş ve safha maliyetleme sistemleri olduğu daima hatırlanmalıdır. Bu temel ayırım içinde, fiili ya da standart maliyetler ya da üretim maliyetinin tümüne ya da belirli bir kısmına ait maliyet verilerinin kullanılıp kullanılmamasına göre söz konusu temel ayırımın farklı uygulamalarıyla karşılaşabiliriz.
4.1. Kullanılan Maliyetlerin Fiili Olup Olmamasına Göre Ayırım: Kullanılan maliyetlerin fiili olup olmamasına göre maliyet muhasebesi sistemleri, fiili rakamlara dayanan maliyet muhasebesi sistemi ve ileriye dönük rakamlara dayanan(Tahmini) maliyet muhasebesi sistemleri olmak üzere ikiye ayrılır.
- Tahmini maliyetler: geçmiş dönemlerin sonuçlarına ve gelecekteki olası gelişmelere göre, istatistiki bir takım hesaplamalara bağlı olarak tahmin edilen maliyetlerdir.
- Standart maliyetler: bilimsel ve teknik temellere dayanılarak hesaplanan ve belirli koşullar altında gerçekleşmesi beklenen maliyetlerdir.
4.2. Maliyetlerin Tümünün Temel Alınıp Alınmamasına Göre Ayırım: Mamullerin birim maliyetlerinin hesaplanmasında, maliyet unsurlarının, tümünü ya da bir kısmını temel almaya göre maliyet muhasebesi sistemleri; tam maliyet sistemi ve kısmi maliyet sistemi olmak üzere ikiye ayrılır.
Direkt maliyetleme sisteminde, tüm genel üretim maliyetleri dönem gideri kabul edilirken, değişken maliyetleme sisteminde ise genel üretim maliyetlerinin sadece sabit kısımları dönem gideri kabul edilerek üretilen mamulün maliyetine katılmayıp doğrudan gelir tablosuna aktarılırlar. Dolayısıyla üretilen mamullerin maliyetine katılmayan genel üretim maliyetleri, dönem sonu mamul ya da mamul stokları üzerinden gelecek dönemlere aktarılmazlar.
Tam maliyetleme siteminde tüm bu maliyet unsurları üretimin maliyetine eklenirken, Direkt maliyetleme sisteminde direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik maliyetleri, Değişken maliyetleme sisteminde ise, direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerinin değişken kısmı üretimin maliyetine eklenecektir.
4.3. Üretim Eylemlerinin Niteliğine Göre Ayırım: Önceki açıklamalarımızdan da hatırlanacağı gibi, maliyet muhasebesi sistemlerinin sınıflandırılmasında temel ayırım, üretim eylemlerinin niteliğine göre yapılan ayırımdır. Üretim eylemlerinin niteliğine göre maliyet muhasebesi sistemleri ise; sipariş maliyeti sistemi ve safha maliyeti sistemi olmak üzere iki başlık altında toplanabilir.
4.3.1. Sipariş Maliyeti Sistemi: Çeşitli türde ve çoğu kez müşterilerinin özel istekleri ile verdikleri siparişler üzerine üretim yapan işletmelerde, her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı izlendiği sisteme, sipariş maliyeti sistemi denir. Bu sistemde önemli olan özellik ve temel amaç; her bir sipariş için üretim maliyeti unsurlarının, üretim eyleminin başlangıcından tamamlanmasına kadar geçen zaman içinde mümkün olduğu ölçüde ayrı ayrı izlenmesidir.
Bu sistemde, verilen sipariş üzerine iş emirleri düzenlenerek üretime başlanır. Maliyetler her bir sipariş için açılan özel ,Sipariş Maliyeti Kartlarına işlenir. Bu sistemin kullanıldığı işletmelere örnek olarak; inşaat, basımevi, tamirhane, mobilya imalathaneleri ve mücevher üreten işletmeler verilebilir.
4.3.2. Safha Maliyeti Sistemi: Safha maliyeti sistemi, genellikle aynı cins mamullerin yığın üretimi ile ilgili bir maliyet sistemidir. Bu sistemde, her bir üretim safhasında oluşan toplam maliyetlerin söz konusu safhada gerçekleştirilen toplam üretim miktarına bölünmesiyle, her safhanın ortalama birim maliyeti bulunur. Her bir safhaya ait bulunan ortalama birim maliyet, ilgili safhada tamamlanıp, izleyen safhaya (ya da mamul stoklarına) devredilecek birim sayısıyla çarpılmak suretiyle devredilen birimlerin toplam maliyeti bulunur. Devir sonrasında safhalarda kalan maliyetler ise, ilgili safhanın yarı mamul maliyetlerini oluşturur. Kısaca, bu sistemde önemli olan özellik, üretimin geçirdiği safhalar boyunca maliyetlerin toplanması olmaktadır. Bu sistemin kullanıldığı işletmelere örnek olarak; un, cam, boya, kağıt, çimento, şeker ve şarap üreten işletmeler verilebilir.
5. Maliyet Muhasebesi Sistemi: Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği zorunlu olarak 01.01.1994 tarihinden itibaren uygulamaya girmiştir. Söz konusu tebliğde maliyet hesapları, tekdüzen hesap çevçevesinin 7. grubunda yer almakta olup, 7/A ve 7/B şeklinde iki çeşide sahiptir. 7/A seçeneğinde maliyetler fonksiyon esasına göre izlenirken, 7/B seçeneğinde ise gider çeşitleri esasına göre izlenmektedir.
7/A Seçeneğinde Gider Hesapları, Çeşitleri ve Yerleri 7/A seçeneğine göre, giderler bir taraftan yapıldıkları anda ilgili büyük defter hesaplarına ,fonksiyon esasına göre kayıtlanırken aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit hem de gider yerleri açısından izlenecek şekilde kayıtlanmaktadır. 7/A seçeneğinde yer alan hesaplar; gider hesapları, gider yansıtma hesapları ve fark hesapları olmak üzere üç ana gruptan oluşmaktadır.
| Gider Hesapları | Yansıtma Hespları | Fark Hesapları |
|---|
710 Direk ilk Mad. VE Malzeme Gider.
720 Direkt işçilik Giderleri
730 Genel Üretim Giderleri
740 Hizmet Üretim Maliyeti
750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
760 Pazar. Satış ve Dağıtım Giderleri
770 Genel Yönetim Giderleri
780 Finansman Giderleri | 711 Direk ilk Mad.ve Malz. Gid Y. HS
721 Direkt işçilik Giderleri Y. HS.
731 Genel Üretim Giderleri Y. HS.
741 Hizmet Üretim Maliyeti Y. HS.
751 Araş.ve Geliş. Giderleri Y. HS
761 Pazar. Satış ve Dağıt. Gider Y.HS
771 Genel Yönetim Giderleri Y. HS
781 Finansman Giderleri Y. HS | 712 Direk ilk Mad.ve Malz. Gid F. HS
722 Direkt işçilik Giderleri F. HS
732 Genel Üretim Giderleri F. HS.
742 Hizmet Üretim Maliyeti F. HS
752 Araş.ve Geliş. Giderleri F. HS
762 Pazar.Satış ve Dağıt. Gider F. HS
772 Genel Yönetim Giderleri F. HS
782 Finansman Giderleri F. HS |
5.1. Gider Çeşitleri: Mal ve hizmet üretimi sırasında gerçekleşen maliyet giderleri bir taraftan fonksiyonel gider hesaplarına kayıtlanırken, aynı zamanda bu giderler yardımcı defterlerde çeşit ve gider yeri açısından da izlenir. Gider çeşitle Dönem içinde gerçekleşen giderler gider hesaplarının borç tarafına kaydedilecektir. işletmenin tahmini veya standart maliyetleri kullanması durumunda da önceden belirlenen maliyetler gider yansıtma hesaplarının alacak taraflarına kaydedilecektir. Böylece gerçekleşen giderler ile önceden belirlenen giderlerin karşılaştırması sağlanacaktır.
| Gider Çeşitleri | Gider Yerleri |
|---|
0 ilk Madde ve Malzeme
1 işçi Ücret ve Giderleri
2 Memur Ücret ve Giderleri
3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
4 Çeşitli Giderler
5 Vergi, Resim ve Harçlar
6 Amortismanlar ve Tükenme Payları
7 Finansman Giderleri | 10 Esas Üretim Gider Yerleri
20 Yardımcı Üretim Gider Yerleri
30 Yardımcı Hizmet Gider Yerleri
40 Yatırım Gider Yerleri
50 Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri
60 Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri
70 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider Yerleri
80 Genel Yönetim Gider Yerleri |
MALİYET HESAPLARI
1. Maliyet Hesapları: Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu bölümde yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir.
Bu suretle, işletmelere giderlerin bölümlenmesinde ve defter-i kebirde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için kolaylık sağlanmış, farklı maliyet hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi açısından da geniş bir esneklik tanınmıştır
7. MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ)
7. MALİYET HESAPLARI (7/B SEÇENEĞİ)
MALİYET HESAPLARI 7/A SECENEĞİ
2. 7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları: 2011 Aktif toplamı 1.801.020 TL veya net satışlar toplamı 3.601.919 TL‘ yi aşan üretim ve hizmet işletmeleri 2012 yılında maliyet hesaplarını 7⁄A seçeneğine göre tutmak zorundadırlar. Bu işletmeler için zorunlu olan 7/A seçeneğinde giderler esas defterlerde fonksiyon esasına göre belirlenmiştir.
Eş zamanlı kayıt yöntemini kullanılması önerilen bu uygulamada, giderler yapıldıkları anda ilgili defter-i kebir hesaplarına "Fonksiyon Esasına" göre kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenir. Gider çeşitlerinin izleneceği yardımcı defter kayıtlarının, giderlerin ait oldukları gider yerlerini de gösterecek şekilde tutulması durumunda, yöntem amacına uygun biçimde yürütülmüş olacaktır. Bu kayıt yönetiminde; giderler eş zamanlı olarak aynı anda hem fonksiyonlarına, hem çeşitlerine hem de ilgili gider yerlerine göre izlendiğinden; muhasebe kayıtlarının azaltılmasına ve her kademenin üretim ve hizmet maliyetlerinin belli bir düzen içinde oluşturulmasına olanak sağlamaktadır.
Bu uygulamada, maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenmiştir.
70 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları (Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden bağımsız çalışması durumunda bu grup çalıştırılır)
71 Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri
72 Direkt İşçilik Giderleri
73 Genel Üretim Giderleri
74 Hizmet Üretim Maliyeti
75 Araştırma Geliştirme Giderleri
76 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
77 Genel Yönetim Giderleri
78 Finansman Giderleri
Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek Gider Çeşitleri 0–9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise 10–99 sayılı hesaplarda gösterildiği gibidir.
Bu bölümde yer alan Maliyet Hesap Gruplarının her biri defter-i kebir hesabı düzeyinde gider hesapları, yansıtma hesapları ve fark hesapları olarak bölümlenir.
Gider Hesapları: Bu hesaplar, dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin izlendiği ve borçlarına kaydedildiği hesaplardır. Gider hesaplarına yapılacak kayıtlara ilişkin olarak düzenlenecek muhasebe fişlerinde gider yerleri ve gider çeşitleri hesaplarına ait numaralar birlikte yazılır.
Gider Yansıtma Hesapları: Bu hesaplar, "fiili maliyetlerin" uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tümünün; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması durumunda ise, bunlara göre saptanan giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
Fark Hesapları: Bu hesaplar, önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulanması halinde fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki farkların kaydedildiği hesaplardır. Fark hesapları borç ve alacak kalıntısı verebilir.
70-Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları: Bu grupta yer alan hesaplar genel muhasebe ile maliyet muhasebesinin birbirinden ayrı olarak yürütülmesinin istenmesi durumunda, genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıların kurulmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı >>>>>
701 Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı >>>>>
71-Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri: Bu grupta yer alan hesaplar, üretilen mamulün bünyesine ana madde olarak katılan ve hangi mamulden ne kadar tüketildiği, ekonomik bakımdan ayrı olarak izlenebilen ilk madde ve malzemelerle ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarını kapsar. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
710 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri >>>>>
711 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Yansıtma Hesabı >>>>>
712 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Fiyat Farkı >>>>>
713 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Miktar Farkı >>>>>
72-Direkt İşçilik Giderleri: Bu grup bir mal veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya verilebilen işçilik giderleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. Direkt İşçilik Giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
720. Direkt İşçilik Giderleri >>>>>
721. Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı >>>>>
722. Direkt İşçilik Ücret Farkları >>>>>
723. Direkt İşçilik Süre Farkları >>>>>
73-Genel Üretim Giderleri: Bu grup işletmenin üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt ilkmadde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalan giderlerle ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. Genel üretim giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
730. Genel Üretim Giderleri >>>>>
731. Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı >>>>>
732. Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları >>>>>
733. Genel Üretim Giderleri Verimlilik Giderleri >>>>>
734. Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları >>>>>
74-Hizmet Üretim Maliyeti: Bu grup hizmet işletmeleri ile ilgilidir. Hizmet işletmelerinde 71, 72 ve 73 gruplarda yer alan hesaplar kullanılmaz. Bu hesaplar yerine bu gruptaki hesaplar kullanılır. Hizmet işletmelerinin üretim maliyetlerinin izlenmesinde kullanılan hesaplar bu grupta yer alır. Hizmet üretim maliyeti hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
740. Hizmet Üretim Maliyeti >>>>>
741. Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı >>>>>
742. Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları >>>>>
75-Araştırma ve Geliştirme Giderleri: Bu grup araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. Araştırma ve geliştirme giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
750. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri >>>>>
751. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı >>>>>
752. Araştırma Ve Geliştirme Gider Farkları >>>>>
76-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri: Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, "761- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır. Pazarlama satış ve dağıtım giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
760. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri >>>>>
761. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı >>>>>
762. Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabı >>>>>
77-Genel Yönetim Giderleri: Bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilâtı da kapsayan muhasebe ve mali işler servislerin giderleri bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, "771-Araştırma ve geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır. Genel yönetim giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
770. Genel Yönetim Giderleri >>>>>
771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı >>>>>
772. Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı >>>>>
78-Finansman Giderleri: İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla borçlanılan tutarlarla ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç kaydedilir. Finansman giderleri hesap gubunda aşağıdaki hesaplar yer alır:
780. Finansman Giderleri >>>>>
781. Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı >>>>>
782. Finansman Giderleri Fark Hesabı >>>>>
0–9 Gider Çeşitleri: Gider çeşitleri hesapları, mal ve hizmet üretiminde katlanılması gereken maliyetlerin bünyesindeki harcama çeşitlerini ifade eder. Bu hesaplar, kuruluşların bünyelerine uygun biçimde detaylandırılır. Gider çeşitleri hesaplarının sabit, değişken ve yarı değişken olarak gruplandırılması mümkündür. Gruplar içindeki gider çeşitlerinin sabit, değişken ve yarı değişken biçimde ayırımı işletmelerin kendi ihtiyaç ve tercihlerine bırakılmıştır.
Gider çeşitleri hesaplarının kodlamasında aşağıda belirtilen sınıflama esas alınmıştır.
Gider Hesapları Grupları:
0 İlkmadde ve malzeme
1 İşçi ücret ve giderleri
2 Memur ücret ve giderleri
3 Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler
4 Çeşitli giderler
5 Vergi, resim ve harçlar
6 Amortismanlar ve tükenme payları
7 Finansman giderleri
0. İlkmadde ve Malzeme Giderleri: Mal ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilkmadde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıyla yaptırılan işleri kapsar.
1. İşçi Ücret ve Giderleri: İşletme faaliyetlerini yürütmek üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen, (Esas işçilik, fazla mesai, üretim primleri, ikramiyeler, yıllık izin ücretleri, S. Sigorta işveren primi, gece primi, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve işçilere ait diğer giderler gibi) her türlü tutarları kapsar.
2. Memur Ücret ve Giderleri: İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetler gerçekleştirmek amacıyla çalıştırılan aylıklı yönetici, memur, büro personeli vb. için tahakkuk ettirilen her türlü tutarları kapsar.
3. Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler: İşletme faaliyetlerini yürütmek, üretim pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik, su, gaz bakım ve onarım, haberleşme, nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri kapsar.
4. Çeşitli Giderler: Yukarıda belirtilen giderler dışında, işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılması gerekli olan giderleri kapsar. Sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk giderleri dava icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat giderleri, çeşitli giderler gibi giderler bu grupta yer alır.
5. Vergi, Resim ve Harçlar: Mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçları kapsar.
6. Amortismanlar ve Tükenme Payları: Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile, özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan amortisman gideri ile tükenme paylarını kapsar.
7. Finansman Giderleri: İşletmenin gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı kısa veya uzun vadeli borçlanmaların faiz, komisyon ve kur farklarını kapsar.
Gider Çeşitleri Hesaplarının İşleyişi: Eş zamanlı kayıt yöntemini uygulayan işletmelerde, giderler tahakkuk ettikçe ilgili fonksiyonel gider hesaplarına kaydedilirken, aynı anda yardımcı defterlerdeki söz konusu çeşit hesaplarına da kaydedilir. Gider çeşitlerinin izlendiği yardımcı defter kayıtlarının gider yerlerini de gösterecek biçimde tutulması esastır.
10–99 Gider Yerleri: Gider yeri, üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, örgütün bir birimini ya da birim içindeki bir yeri ifade eder. Giderlerin planlanması, kontrol edilmesi ve bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar.
Gider yerlerinin saptanmasında genellikle kuruluşların organizasyon şeması esas alınır.
Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir.
- Esas üretim gider yerleri
- Yardımcı üretim gider yerleri
- Yardımcı hizmet gider yerleri
- Yatırım gider yerleri
- Üretim yerleri yönetimi gider yerleri
- Araştırma ve geliştirme gider yerleri
- Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri
- Genel yönetim gider yerleri
Gider yerlerinin bölümlenmesinde yukarıda verilen gider yerleri gruplanması esas olmakla beraber, kuruluşların işletme faaliyet alanı ile faaliyetin teknolojik akımına uygun olarak açılacak gider yerleri, bu verilen ana grup başlıkları altında yer alabilir.
MALİYET HESAPLARI 7/B SECENEĞİ
3. 7/B Seçeneğinde Maliyet Hesapları: 2011 Aktif toplamı 1.801.020 TL veya net satışlar toplamı 3.601.919 TLnin altında kalan (2012 yılı için) üretim ve hizmet işletmelerinden isteyenler, giderlerin izlenmesinde bu seçeneği uygular.
Bu uygulamada; giderler defter-i kebirde maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre izlenir. Maliyet çıkarma dönemlerinde, söz konusu giderler gider dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve hizmet veya mamul maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılır.
Gider çeşitlerinin fonksiyonlarına dönüştürülmesinde ve ilgili gider yerlerine yüklenmesinde, işletmeler isterlerse gider çeşidi hesaplarından ilgili gider yerlerine ve fonksiyonel gider hesaplarına aktarmalar yapılmasını gerektirecek kayıt düzenini seçerler. İsterlerse, eş zamanlı kayıt düzenini bu seçenek için de kullanarak yardımcı defterlerde fonksiyonel gider hesaplarını ve gider yerlerini izleyebilirler. Bu suretle gider çeşitleri tahakkuk ettikçe ilgili defter-i kebir hesaplarında izlenirken; aynı anda yardımcı defterlerde fonksiyonlarına göre izlenip eş zamanlı olarak gider yerlerine aktarılabilir.
7/B seçeneğinde işletmeler 79 numaralı gruptaki maliyet hesaplarını kullanır.
Bu uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir:
79. Gider Çeşitleri
790. İlk Madde Ve Malzeme Giderleri >>>>>
791. İşçi Ücret Ve Giderleri >>>>>
792. Memur Ücret Ve Giderleri >>>>>
793. Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler >>>>>
794. Çeşitli Giderler >>>>>
795. Vergi, Resim Ve Harçlar >>>>>
796. Amortisman Ve Tükenme Payları >>>>>
797. Finansman Giderleri >>>>>
798. Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı >>>>>
799. Üretim Maliyet Hesabı >>>>>
3.1. 7/B Seceneğindeki Maliyet Hesaplarının İşleyişi: Giderler tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790–797 Numaralı çeşit esasına göre bölümlenmiş ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Üretim ve hizmet işletmelerinde, maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım tablosu sonucuna göre fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre gruplanan çeşit hesaplarının toplam tutarları, 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı alacağı ile 799 Üretim Maliyet Hesabına ve 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri, 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri, 632 Genel Yönetim Giderleri, 66 Finansman Giderleri grubunun ilgili hesabına, 680 Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları hesaplarının ilgili olanlarına veya aktifleşmesi gereken tutarlar ise ilgili aktif hesaplarının borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında 799 Üretim Maliyet Hesabı, üretim işletmelerinde 151 Yarı Mamuller Üretim ve 152 Mamuller hesaplarına, hizmet işletmelerinde ise 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına devredilerek kapatılır.
Ticaret işletmelerinde ise dönem boyunca gider çeşitleri hesabının borcuna kaydedilen tutarlar, dönem sonlarında fonksiyonlarına dönüştürülerek sonuç hesapları arasında yer alan 630, 631, 632 hesapları ile 66 Finansman Giderleri Grubu ilgili hesabının borcuna, 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesaplarının alacağına yazılır. 798 ile 790–797 numaralı hesaplar dönem sonlarında karşılaştırılarak kapatılır.
MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
Malzame değerleme yöntemleri: İşletmelerde oluşturulacak stok politikalarının paralelinde iyi bir maliyet muhasebesi organizasyonunun muhasebe sisteminin içinde yer alması gerekmektedir. Maliyet muhasebesi, madde ve malzemenin tedarikinden üretime gönderilmesine kadar geçen süreçte stokların kontrolünü sağlayan bir muhasebe sistemidir.
Stokta gerçekleşen fiziki girdi ve çıktı hareketlerinin yanı sıra bunların parasal değerlerinin de izlenmesi gerekmektedir. Hesap çerçevesi, ekonomik koşulları göz önünde tutarak her türlü stokun değerlendirilmesinde günün koşullarına göre her hangi bir değerleme yönteminin seçileceği ve bu yöntem ile üretime gönderilen veya satılan miktar ile elde kalan miktarlara ilişkin değerleme yapılabileceğini ortaya koymuştur.
Fiyat seviyelerinin devamlı değiştiği bir ortamda stoklardaki değerlemelerin de bu değişikliklere cevap verecek yapıda olması gerekmektedir. Uygulamada en çok karşılaşılan üç tür stok değerleme yöntemi bulunmaktadır.
1.Ortalama Maliyet Yöntemleri
a- Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi
b- Hareketli ortalama Maliyet yöntemi
2. İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FİFO)
3. Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LİFO)
ORTALAMA MALİYET TÖNTEMİ
Ortalama Maliyet Yöntemleri:
1. Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemleri: Bu yöntemde ortalama maliyet her yeni stok hareketinden sonra değil belli bir dönem için hesaplanır. Bu döneme ilişkin hesaplanan maliyet, çıkan ve kalan stokların birim değerlerini gösterir. Ortalama maliyet değeri, işletmeye çeşitli tarihlerde değişik fiyatlarla giren bir malın ortalama birim maliyetidir. Ortalama maliyet çeşitli yöntemlerle hesaplanabilir.
1.1. Basit ortama maliyet: Basit ortalama maliyet, yıl içinde satın alınan belli bir malın birim alış fiyatının toplanarak sipariş sayısına bölünmesiyle bulunan ortalama maliyettir.
Örnek: Bir malın alış fiyatları şöyledir:
23.000 TL
24.000 TL
37.000 TL
31.000 TL
Basit ortalama malyet yöntemine göre malın mlaiyeti:
(23.000 + 24.000 + 37.000 + 31.000) / 4 = 28.750 TL
1.2. Ağırlıklı ortalama maliyet: Bu ortalama maliyette, satın alınan malların miktarları göz önünde bulundurulur. Satın alınan mal miktarı ile birim fiyatı çarpılarak miktarlara göre ağırlık verilmiştir. Mal miktarları ile birim fiyatları çarpımı olan mal alış değerleri toplamının alınan toplam mal miktarına bölünmesiyle ağırlıklı ortalama maliyet bulunmuş olur.
Örnek: Bir malın alış miktarları ve alış fiyatları aşağıdaki gibidir.
20 adet malın tanesi 5.000 TL
15 adet malın tanesi 4.000 TL
40 adet malın tanesi 6.000 TL
Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemine göre malın maliyeti:
20 x 5.000 = 100.000 TL
15 x 4.000 = 60.000 TL
40 x 6.000 = 240.000 TL
Ağırlıklı ortalama birim maliyet = Toplam maliyet / Toplam adet
(100.000 + 60.000 + 240.000) / ( 20 + 15 + 40)
400.000 / 75 = 5.333 TL
2. Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet: Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet, her yeni alış ve satış durumunda işletmede bulunan mal mevcutlarının ortalama birim maliyeti hesaplanır. Böylece, her yeni işlemde mevcut mal stoklarının maliyet değeri ve her satış işleminde satılan malın ortalama birim maliyeti ve toplam maliyet değeri bulunmuş olur.
FİFO - İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ ve LİFO - SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ
Fifo Yöntemi (İlk Giren İlk Çıkar): Fifo değerleme yöntemi, üretime verilecek olan veya satılacak malların stoklara ilk önce giren mallardan olması gerektiği varsayımına dayanır. Stoktaki malların kullanılma sırası ilk alınan mallardan başlanarak sırasyla devam eder. Yani stoklara giren malların yine giriş sırasıyla stoktan çıkarlar.
FİFO; ingilizce olarak First İn First Out (İlk Giren İlk Çıkar) kelimelerinin baş harflarinden oluşur.
Örnek: Bir malın alış tarihleri, miktarları ve alış fiyatları aşağıdaki gibidir.
05 Ocak 2009, 20 adet malın tanesi 600 TL
10 Ocak 2009, 15 adet malın tanesi 800 TL
15 Ocak 2009, 40 adet malın tanesi 500 TL
Fifo maliyet yöntemine göre işletme 30 adet malı tanesi 700 TL den satarsa malın kar veya zarar ne olur?
İlk önce 20 adet malı ilk stoğa giren mallardan satmamız gerekir:
Kar veya zarar için satış fiyatı ile maliyet karşılaştırılır:
20 adet x (700-600) =
20 adet x 100 TL = 2.000 TL Kar
Daha sonra satmamız gereken 10 adet malı ikinci olarak stoğa giren mallardan satarız:
10 adet x (700-800) =
10 adet x -100 = 1.000 TL Zarar
FİFO anlatımı video (5 dakikada fifo mantığının anlatımı) >>>>>
Lifo Yöntemi (Son Giren İlk Çıkar): Lifo değerleme yöntemi, üretime verilecek olan veya satılacak malların stoklara son olarak giren mallardan olması gerektiği varsayımına dayanır. Stoktaki malların kullanılma sırası son olarak alınan mallardan başlanarak geriye doğru sırasyla devam eder. Yani stoklara giren malların giriş sırasının tersine göre stoktan çıkarlar.
LİFO; ingilizce olarak Last İn First Out (Son Giren İlk Çıkar) kelimelerinin baş harflarinden oluşur.
Bu yöntemde direkt ilk madde ve malzemenin üretime son fiyatlarla gönderildiği varsayımı esas alınmıştır. Lifo yönteminin amacı, enflasyonist dönemlerde işletmelerin öz varlıklarını daha az vergi almak suretiyle korumaktır. Enflasyonist dönemlerde işletmeler üretimde kullandıkları direkt ilk madde ve malzemeyi aynı fiyatla satın alamadıklarından bu durum mali yapılarının bozulmasına neden olmaktadır.
LİFO, son zamanlara kadar tipik olarak sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılan ve günümüzde hala bu ülkede yoğun olarak uygulanan başlıca stok yöntemlerinden biridir. Bununla birlikte LİFO, Avrupa Birliği direktiflerinde de kabul edilir bir yöntemdir ve bir dereceye kadar kullanımı diğer ülkelere doğru genişlemektedir. Öte yandan, Avustralya, Singapur ve İsviçre gibi ülkeleri de içeren bazı ülkelerde LİFO kullanımı hala yasaktır.
LİFO yönteminde esas alınan varsayım, son alınan malların (imalat bağlamında) önce kullanıldığı yada (ticaret bağlamında) önce satıldığı yönündedir. Dolayısıyla satış gelirleri ile kıyaslanan maliyetler son alınanların maliyetidir. Bu varsayımın doğal bir sonucu olarak ise elde kalan stoklar ilk alışları temsil edecektir. LİFO yönteminde yapılan bu temel varsayım, bu yönteme ilişkin avantaj ve dezavantajları da beraberinde getirir.
4008 sayılı Kanun ile V.U.K.’un 274. Maddesi “Mükellefler satın aldıkları veya imal ettikleri emtianın maliyet bedelini LİFO yöntemi uygulamak suretiyle de tespit edebilirler. Bu yöntemi seçenler en az beş yıl süre ile bu yöntemden vazgeçemezler” şeklinde değiştirilmiştir. Kanun değişikliğinin gerekçesi para değerindeki düşüşlerin stok değerinde yarattığı suni artışlar yoluyla mükelleflerin enflasyon kazançları üzerinden vergi ödemelerinin önlenmesi” olarak ifade edilmiştir.
Stok değerleme yöntemleri Gerçek Maliyet Yöntemi, Ortalama Maliyet Yöntemi (Basit - Ağırlıklı - Hareketli) ve İtibari Maliyet Yöntemi (FIFO- LİFO) ve diğer stok değerleme yöntemleri olarak ayrılmaktadır.
01.01.1996 tarihinden itibaren uygulanacak olan LİFO yönteminin beklenen sonucu vermesinin ön koşulu işletmenin stoklarının bulunmasıdır. Yöntemin birden fazla hesap döneminde etkili olarak kullanabilmesi dönemler itibariyle fiyat artışlarının aynı yönde olmasına ve stok düzeyinin azalmasına bağlıdır.
ÜRETİM GİDERLERİNİN DAĞITIMI (I. Dağıtım)
Üretim işletmelerinde yapılan üretim çalışmalarına bağlı olarak pek çok bölüm ve pek çok gider yeri bulunmaktadır. Üretim karmaşık bir yapıdır. Karmaşık yapı bir takım işlemlerele takip edilebilir. Maliyet muhasebesi işlem akış şemasına göre, maliyeti meydana getiren giderler, öncelikle gider türü olarak belirlenip kaydedilmekte, sonr gider yerlerine aktarılmaktadır.
Toplam üretim giderlerinin dağıtımı üç aşamada gerçekleşir. Bunlar aşağıdaki gösterilmiştir.
| DAĞITIM BASAMAKLARI | DAĞITILACAK GİDER | DAĞITILACAK YER |
| 1. Dağıtım | Toplam Üretim Giderleri
- DİMMG
- DİG
- GÜG | Gider Yerlerine
Esas Üretim Gider Yerlerine |
| 2. Dağıtım | Gider Yerlerinin Giderleri | Esas Üretim Gider Yerlerine |
| 3. Dağıtım | Esas Üretim Gider Yerleri | Mamüllerin Maliyetine Yüklenir |
ÜRETİM GİDERLERİNİN DAĞITIMI (I. Dağıtım)
Üretim işletmelerinde yapılan üretim çalışmalarına bağlı olarak pek çok bölüm ve pek çok gider yeri bulunmaktadır. Üretim karmaşık bir yapıdır. Karmaşık yapı bir takım işlemlerele takip edilebilir. Maliyet muhasebesi işlem akış şemasına göre, maliyeti meydana getiren giderler, öncelikle gider türü olarak belirlenip kaydedilmekte, sonr gider yerlerine aktarılmaktadır.
Toplam üretim giderlerinin dağıtımı üç aşamada gerçekleşir. Bunlar aşağıdaki gösterilmiştir.
| DAĞITIM BASAMAKLARI | DAĞITILACAK GİDER | DAĞITILACAK YER |
| 1. Dağıtım | Toplam Üretim Giderleri
- DİMMG
- DİG
- GÜG | Gider Yerlerine
Esas Üretim Gider Yerlerine |
| 2. Dağıtım | Gider Yerlerinin Giderleri | Esas Üretim Gider Yerlerine |
| 3. Dağıtım | Esas Üretim Gider Yerleri | Mamüllerin Maliyetine Yüklenir |
ÜRETİM GİDERLERİNİN DAĞITIMI (II. Dağıtım)
2. Genel Üretim Giderlerin 2. Dağıtımı: Dağıtım, yardımcı üretim ve hizmet yerlerinin toplam giderlerinin esas üretim yerlerine dağıtılmasıdır. Dağıtım, gider çeşidine en uygun "dağıtım anahtarı" kullanılarak yapılır. Yardımcı gider yerlerinin maliyetini esas gider yerlerine dağıtılmasında aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır:
- Kademeli gider dağıtım yöntemi: Giderler dağıtılırken her birimin gideri kendisinden sonra gelen birime ve diğerlerine yüklenir. Ilk gider yerinin gideri, diğer gider yerlerine, bir sonrakinin gideri diğer birimlere dağıtılarak devam edilir. Bu dağıtımda sıralama değişik şekillerde yapılabilir:
- Gider tutarının büyüklüğüne
- Gider yerlerinden yararlanmaya
- Gider payının büyüklüğüne gore dağıtım yapılabilir
- Matematiksel gider dağıtım yöntemi: Turlama yönteminin aynısıdır. Ancak burada dağıtılacak toplam giderler turlama yoluyla değil matematiksel denklemler ile saptanır. Bu yöntem için ayrıca gider dağıtım tablosu düzenlenmemiştir.
- Basit Dağıtım Yöntemi (Doğrudan Dağıtım Yöntemi): Dağıtıma tabi gider yerlerinde toplanmış giderleri sadece esas üretim yerleri arasında dağıtıldığı yöntemdir. Gider yerleri arasında dağıtım yapılmaz.
Dağıtıma tabi gider yerlerinin giderleri, sırayla bir sonraki gider yerine dağıtılır. Buna göre, sıralamanın en başındaki dağıtıma tabi gider yeri giderleri, bu gider yerinden yararlanmış tüm gider yerlerine dağıtılır. Sıralamanın sonundaki dağıtıma tabi gider yeri giderleri ise sadece esas üretim ve dönem gider yerlerine dağıtılır.
Örnek: I. Dağıtımını yaptığımız örnekte, giderlerin II. Dağıtımını yapalım:
Gider Yeleri
Giderler | TOPLAM | Esas üretim gider yerleri | Yardımcı üretim gider yerleri |
| Örgü | Boya | Dikiş | Ütüleme | Paketleme |
| Direkt İşçilik Gider. | 3.000 | 1.500 | 1.000 | 300 | 200 | - |
| DİMMG | 4.000 | 2.000 | 1.200 | 500 | 200 | 100 |
| Elektrik Gideri | 5.000 | 2.000 | 1.500 | 750 | 500 | 250 |
| Makine Bakımları | 4.000 | 1.600 | 960 | 640 | 480 | 320 |
| I. Dağıtım Toplamı | 16.000 | 7.100 | 4.660 | 2.190 | 1.380 | 670 |
| Dağıtımlar | | | | | | |
| Personel (adet) | 40 | 25 | 15 | | | |
Diğer gider yerlerinin giderleri örgü ve boya bölümü olmak üzere iki bölüme dağıtılacaktır. İşletmenin dikiş, ütüleme ve paketleme giderleri çalışan personel sayısına göre dağıtılacaktır.
Cevap:
Dikiş bölümü dağıtımı: Toplam bölüm gideri / toplam personel = 2.190 / 40 kişi = 54,75
Örgü bölümü = 54,75 x 25 kişi = 1.368,75
Boya bölümü = 54,75 x 15 kişi = 821,25
---------------------------------------------
Toplam = 2.190 TL
Ütüleme bölümü dağıtımı: Toplam bölüm gideri / toplam personel = 1.380 / 40 kişi = 34,5
Örgü bölümü = 34,5 x 25 kişi = 862,5
Boya bölümü = 34,5 x 15 kişi = 517,5
------------------------------------------
Toplam = 1.380 TL
Paketleme bölümü dağıtımı: Toplam bölüm gideri / toplam personel = 670 / 40 kişi = 16,75
Örgü bölümü = 16,75 x 25 kişi = 418,75
Boya bölümü = 16,75 x 15 kişi = 251,25
------------------------------------------
Toplam = 670 TL
Yaptığımız hesaplamaları tablomuza yerleştirerek gider dağıtım tablosunun II. dağıtımını yapalım:
Gider Yeleri
Giderler | TOPLAM | Esas üretim gider yerleri | Yardımcı üretim gider yerleri |
| Örgü | Boya | Dikiş | Ütüleme | Paketleme |
| I. Dağıtım Toplamı | 16.000 | 7.100 | 4.660 | 2.190 | 1.380 | 670 |
| Dağıtım Giderleri | | | | | | |
| Dikiş | 2.190 | 1.368,75 | 821,25 | (2.190) | | |
| Ütüleme | 1.380 | 862,5 | 517,5 | | (1.380) | |
| Paketleme | 670 | 418,75 | 251,25 | | | (670) |
| II. Dağıtım Toplamı | 4.240 | 2.650 | 1.590 | (2.190) | (1.380) | (670) |
| Genel Toplam | 16.000* | 9.750* | 6.250* | - | - | - |
*9.750 = 7.100 + 2.650
*6.250 = 4.660 + 1.590
*16.000 = 9.750 + 6.250
Tabloda I. Dağıtım toplam tutarı olan 16.000 TL'nin genel toplamda yatay olarak tekrar elde edilmesi gerekir.
ÜRETİM GİDERLERİNİN DAĞITIMI (III. Dağıtım)
3. Genel Üretim Giderlerinin 3. Dağıtımı (Birim maliyetin hesaplanması): Bu dağıtıma tüm giderlerin maliyetlere yüklenmesi de denir. Üretim bölümünde toplanan malzeme, işçilik ve genel üretim giderleri çeşitli dağıtım ölçüleri kullanılarak ürünlere yüklenir. Dağıtım ölçüleri her işletem için farklı alınabilir. Dağıtım yapılmadan toplam maliyetin hangi mamule ne kadar harcandığı belirlenemez.
Direkt maliyet giderleri (DİMMG ve DİG) dışında kalan giderlerin tamamına bu isim verilir. Bu giderler maliyetlerine doğrudan yansıtılamadığından bazı ölçülere göre mamullere yüklenmesi gerekir. Bu dağıtım kriterlerine dağıtım anahtarları adı verilmektedir. Genel üretim giderlerinin üretimin süreçleri ve çeşitliliği dikkate alındığında dağıtımı değişiklik gösterir. Örneğin sipariş üzerine çalışan firmalar, üretim aşamaları farklı olanlar, standart üretim giderlerine gore üretim yapanlar, farklı şekillerde genel üretim giderlerini paylaştırabilirler.
Örnek: I. Dağıtımını ve II. Dağıtımın yaptığımız örnek ile devam edersek işletmemiz bu dönemde, örgü bölümünde 2.000 adet kazak, boya bölümünde ise 1.500 adet gömlek üretmiştir.
I. Dağıtım Tablosu:
Gider Yeleri
Giderler | TOPLAM | Esas üretim gider yerleri | Yardımcı üretim gider yerleri |
| Örgü | Boya | Dikiş | Ütüleme | Paketleme |
| Direkt İşçilik Gider. | 3.000 | 1.500 | 1.000 | 300 | 200 | - |
| DİMMG | 4.000 | 2.000 | 1.200 | 500 | 200 | 100 |
| Elektrik Gideri | 5.000 | 2.000 | 1.500 | 750 | 500 | 250 |
| Makine Bakımları | 4.000 | 1.600 | 960 | 640 | 480 | 320 |
| I. Dağıtım Toplamı | 16.000 | 7.100 | 4.660 | 2.190 | 1.380 | 670 |
| Dağıtımlar | | | | | | |
| Personel (adet) | 40 | 25 | 15 | | | |
II. Dağıtım Tablosu:
Gider Yeleri
Giderler | TOPLAM | Esas üretim gider yerleri | Yardımcı üretim gider yerleri |
| Örgü | Boya | Dikiş | Ütüleme | Paketleme |
| I. Dağıtım Toplamı | 16.000 | 7.100 | 4.660 | 2.190 | 1.380 | 670 |
| Dağıtım Giderleri | | | | | | |
| Dikiş | 2.190 | 1.368,75 | 821,25 | (2.190) | | |
| Ütüleme | 1.380 | 862,5 | 517,5 | | (1.380) | |
| Paketleme | 670 | 418,75 | 251,25 | | | (670) |
| II. Dağıtım Toplamı | 4.240 | 2.650 | 1.590 | (2.190) | (1.380) | (670) |
| Genel Toplam | 16.000 | 9.750 | 6.250 | - | - | - |
Cevap:
Dağıtımdan sonra toplam genel üretim gideri ürünlere işçilik giderlerine göre dağıtılacaktır.
Dağıtım ölçüsü: Genel üretim gideri / Toplam işçilik gideri= 16.000 / 2.500 = 6,4
Kazak için genel üretim gideri: 6,4 x 1.500 = 9.600
Gömlek için genel üretim gideri: 6,4 x 1.000 = 6.400
--------------------------------------------------------------
Toplam = 16.000
Yaptığımız hesaplamalara göre gider dağıtım tablosunun III. dağıtımını yapalım:
| Giderler | Toplam | Kazak | Gömlek |
| Direkt İşçilik | 2.500 | 1.500 | 1.000 |
| DİMMG | 3.200 | 2.000 | 1.200 |
| Direkt Giderler Toplamı | 5.700 | 3.500 | 2.200 |
| Genel Üretim Giderleri | 16.000 | 9.600 | 6.400 |
| Toplam Mamül Maliyeti | 21.700* | 13.100* | 8.600* |
*13.100 = 3.500 + 9.600
*8.600 = 2.200 + 6.400
* 21.700 = 13.100 + 8.600
Ürünlerin birim maliyetinin hesaplanması:
Bir adet kazağın maliyet fiyatı = 13.100 / 2.000 = 6,55 TL
Bir adet gömleğin maliyet fiyatı = 8.600 / 1.500 = 5,73 TL
İLK MADDE VE MALZEME
İlk madde ve malzemeler üretilen mamullerin esas yapısını oluşturan, henüz üretime tabi tutulmamış maddelerdir. İlk madde ve malzemeler, direkt giderlerdir. Ham madde ve ilk madde ve malzeme birbirinin yerine kullanılabilen iki kavramdır. Ham madde doğadan elde edilen maddelerdir. Yani üzerinde hiçbir çalışma yapılmamıştır. Üretimde kullanılan ya da tüketilen ilk madde ve malzemelerin parasal değerine ilk madde ve malzeme maliyeti denir.
İlk madde ve malzeme maliyeti iki çeşitten oluşur.
1. Direkt İlk Madde ve Malzeme
2. Endirekt İlk Madde ve Malzeme
2.1. Yardımcı Madde
2.2. İşletme Malzemesi
1. Direkt ilk madde ve malzeme: Ürünün esasını oluşturan, ürün için ne kadar harcandığı kolaylıkla tespit edilen ilk madde ve malzemedir.
2. Endirekt ilk madde ve malzeme: Ürünün esasını oluşturmayan ilk madde ve malzemeye denir.
2.1. Yardımcı madde: Üretilen mamulün içine giren ancak mamulün temel öğesini oluşturmayan malzemelere denir.
2.2. İşletme malzemesi: Üretim sırasında kullanılmakla birlikte, üretimin içine girmeyen ve üretim sırasında tüketilip yok olan endirekt malzemelere denir.
Stoklar: Stok, işletmeler için stok malzeme ve ürün birikimlerini ifade eder. Maliyet muhasebesinin birinci amacı satın alınan malzemelerin takip edilmesidir. Üretim için alınan malzemeler, üretilen ürünler, kullanılan yardımcı malzemeler stoklara alınır. Stoklar işletmelerde aşağıdaki şekilde gruplandırılır.
- İlk Madde ve Malzeme
- Yarı Mamuller – Üretim
- Mamuller
- Ticari Mallar
İlk madde ve malzeme hareketlerinde kullanılan belgeler:
- İlk Madde ve Malzeme Satın Alma İstek Fişi: Atölye şefleri ya da ustabaşı tarafından hazırlanıp tedarik bölümüne gönderilen, tedarik bölümü tarafından da alınacak malın (malzemenin) nitelik ve niceliklerini gösteren alım belgesidir. İlk madde ve malzeme satın alma istek fişi örneği
- Stok Kartı: Tedarik bölümünce satın alınıp ambara aktarılan malzemenin türü, kodu, birim ölçüsü, en az ve en çok stok düzeyinin işlendiği fişlere denir. Stok kartlarına, ambara giren ve ambardan çıkan tüm malzemeler kaydedilir. Stok kartı örneği >>>>>
Muhasebe bölümünde tutulan ilk madde ve malzeme stok kartı örneği:
SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
Satışların Maliyeti Tablosu Tanımı: Satışların Maliyeti Tablosu işletmelerin dönem içindeki stok hareketlerini, üretim maliyetlerini, satılan mamul maliyetlerini, satılan hizmet maliyetlerini gösterir. Bilindiği gibi gelir tablosunda satışların maliyeti bölümü bulunmaktadır. Buradaki satışların maliyeti ayrı bir tablo şeklinde düzenlenerek ve hesaplanarak gelir tablosuna ek olarak konulmaktadır. Yani gelir tablosunun bir ekini oluşturmaktadır.
| SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU |
| ÜRETİM MALİYETİ | |
| Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri | |
| Direkt İşçilik Giderleri | |
| Genel Üretim Giderleri | |
| Yarı mamul Kullanımı | |
| Dönembaşı Stok (+) | |
| Dönemsonu Stok (-) | |
| ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ | |
| Mamul Stoklarında Değişim | |
| Dönembaşı Stok (+) | |
| Dönemsonu Stok (-) | |
| A. SATILAN MAMUL MALİYETİ | |
| TİCARİ FAALİYET | |
| Dönembaşı Ticari Mallar Stoku (+) | |
| Dönem içi Alışlar (+) | |
| Dönemsonu Tıcari Mallar (-) | |
| B. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ | |
| C. SATILAN HİZMET MALİYETİ | |
| SATIŞLARIN MALİYETİ (A+B+C) |
|
|
|
|
|
|
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder